Jak poprawnie odmieniać nazwę własnego miasta? Do Pisza, czy do Piszu? Czy stosować się do zasad słownikowych, czy kontynuować to „jak ludzie mówią”? A ludzie mówią różnie. O fleksji nazwy własnej Pisz słów kilka…

Zbyt często się to zdarza. Zbyt często o tym słyszę. Wsiadam do autobusu albo pociągu i zawsze to samo. Kobieta stojąca w kolejce po bilet mówi: Poproszę bilet do Piszu. Kierowca potwierdza: Do Piszu, tak? Kiedy przychodzi moja kolej i proszę o bilet do Pisza odczuwam na sobie niepewne, niezrozumiałe spojrzenia. Mężczyzna za mną również chce jechać do Piszu. Zastanawiam się chwilę, czy aby na pewno jedziemy w to samo miejsce.

Skąd się to wzięło? Dlaczego tak często nazwa naszego miasta jest odmieniana z błędem fleksyjnym? Nie dotyczy to tylko ludzi z okolic, ale także samych mieszkańców. Myślałam nad tym problemem od dłuższego czasu, przysłuchiwałam się jak ludzie na ulicach Pisza odmieniają tę nazwę. Byłam zaskoczona, że większość starszych osób odmieniało poprawnie, a osoby w średnim wieku częściej popełniały błąd. Jestem tylko zwykłym obserwatorem, więc nie są to poważne, konkretne dane czy statystyki – wiadomo, że w tej kwestii może być totalny miszmasz, ale to poruszyło machinę w mojej głowie, która kazała mi zająć się rozwiązaniem tego metaforycznego sporu.

Studiuję polonistykę, więc tym bardziej interesuje mnie ten problem. Czuję, że warto się dowiedzieć. I tak oto gościnnie znajduję się na fakultecie z ortografii (Uniwersytet Gdański), przedstawiam problem, zaczyna się wrzawa. Jedni sądzą, że poprawnie jest do Pisza, inni że do Piszu, a jeszcze inni twierdzą, że to uwarunkowanie regionalne lub historyczne. Nadal konflikt. Prowadzący zajęcia w milczeniu przynosi ogromny Słownik Poprawnej Polszczyzny i oto jest odpowiedź:


Tak postanowiła Rada Języka Polskiego, a skoro to nasz język ojczysty, wypadałoby się nie sprzeciwiać. Wychodzi na to, że problem był jałowy - aby dowiedzieć się jak poprawnie odmienia się ta nazwa, wystarczyło sięgnąć do odpowiedniego słownika i owej poprawności używać w życiu codziennym. Oczywiście, można by się rozwodzić nad fleksją danego słowa. Moglibyśmy dumać nad zjawiskiem deprecjatywności itp. jednak z tego względu, że nie jest to rozprawa naukowa, a jedynie skromna publicystyka, pozostańmy przy źródle jakim jest słownik.

Zastanawia mnie jeszcze jeden fakt: dlaczego w takim wypadku osoba, która jest odpowiedzialna za tablicę kolejową w Białej Piskiej tego nie zrobiła? Być może jest to „zabytkowa” tablica lub PRL-owski spadek, jednak kłujący w oczy błąd należałoby usunąć. Nie dość, że na stacji widnieje napis „Biała k/ Piszu”, to jeszcze tajemniczy głos w pociągu (który nie jest zabytkowy ani PRL-owski) jadącym do Ełku informuje o kolejnej stacji popełniając ten sam błąd.

Wyobraźmy sobie teraz sytuację, kiedy turyści jadący tym pociągiem (wiem, że to mało prawdopodobne, ale jednak) słyszą coś takiego. Konsekwencja jest prosta - zła odmiana idzie w świat. Większość by pomyślała, że skoro ludzie umieścili taką odmianę także w systemie informowania o stacji kolejowej, to nie wzięli tego z niczego. A jednak! Publiczna komunikacja to nie wyrocznia i niby też ma prawo do błędu. A słownik nadal leży i się kurzy, bo nikt nie zajrzał.

Może jednym wydać się to mało ważne albo wcale, jednak warto dać przykład młodszym w poprawnym używaniu języka polskiego, a już szczególnie w kwestii nazwy swojego miasta. Poprawna odmiana fleksyjna nazwy miejsca, w którym mieszkamy świadczy także o naszej kulturze i wiedzy.

Mam taką cichutką nadzieję, że może za kilka lat, gdy będę jechała w swoje rodzinne strony, usłyszę w autobusie lub pociągu: Poproszę bilet do Pisza za każdym razem, choćby w kolejce stało i sto osób. Nawet, jeżeli wszyscy dookoła ciebie mówią błędnie – nie krępuj się użyć poprawnej formy odmiany fleksyjnej. W kwestii nazwy własnego miasta nie stosujmy się do marnej zasady: Communis error facit ius (Wspólny błąd tworzy prawo).